Bỉm Sơn: Những dấu ấn lịch sử

Những năm 70 của thế kỷ trước, địa danh Bỉm Sơn được nhắc đến khá nhiều, bởi nơi đây bắt đầu khởi động cho "đại công trường" xây dựng một nhà máy xi măng vào loại lớn nhất nước với hàng chục nghìn lao động...

Nhà máy xi măng Bỉm Sơn.

Thực ra, địa danh Bỉm Sơn (Thanh Hóa) được biết đến nhiều bắt đầu từ cuối những năm 1970 của thế kỷ trước. Ngược dòng lịch sử vùng đất này có tên “Tống Sơn” trùng điệp núi non, đèo dốc, trong đó có đèo “Ba Dội” nổi tiếng mà bà “chúa thơ nôm” - Hồ Xuân Hương một lần “lặn lội” qua đây đã “thốt lên”:

“Một đèo, một đèo, lại một đèo

Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo

Cửa son đỏ loét tùm hum nóc

Hòn đá xanh rì lún phún rêu

Lắt léo cành thông cơn gió thốc

Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo

Hiền nhân quân tử ai là chẳng

Mỏi gối chồn chân vẫn muốn trèo”

Vùng đất này chủ yếu đồi, núi, đèo dốc trùng điệp. Đẹp đấy, nhưng cheo leo hiểm trở, phần lớn là núi đá vôi nối tiếp nhau chạy từ Tây sang Đông ra tận biển cả. Chính “đặc sản”núi đá vôi mà Bỉm Sơn được chọn để “dựng” một nhà máy vào loại lớn nhất nước vào thời bấy giờ để làm ra xi măng phục vụ xây dựng các công trình trọng điểm của đất nước sau chiến tranh.

Ngay từ những năm còn chiến tranh, vào năm 1968, Đoàn địa chất 306 nhận nhiệm vụ đến vùng đá vôi Bỉm Sơn “ăn dầm, nằm dề” nghiên cứu, khảo sát địa chất phục vụ cho nhiệm vụ thiết kế nhà máy.

Chính từ tầm nhìn của Đảng và Nhà nước cùng với sự giúp đỡ chí tình của Liên Xô, căn cứ trên tài liệu rất khoa học mà các kỹ sư, công nhân địa chất dày công xác lập, nghiên cứu mà ngày 03.02.1976, đúng dịp kỷ niệm 46 năm ngày thành lập Đảng, công trình xây dựng Nhà máy xi măng Bỉm Sơn chính thức được khởi công.

Nhà máy xi măng Bỉm Sơn với thiết bị và công nghệ của Liên Xô, công suất thiết kế 1,2 triệu tấn/năm với 2 dây chuyền, mỗi dây chuyền công suất 600.000 tấn/năm, sản xuất theo phương pháp ướt.

Sau chiến tranh, đất nước vô cùng khó khăn, thiếu thốn mọi bề, tại Bỉm Sơn, Thanh Hóa, chỉ có đá vôi, đất sỏi đá, khí hậu khắc nghiệt, hàng chục nghìn lao động của Công ty xây dựng số 5 (Bộ Xây dựng), Công ty lắp máy 45 (Tổng công ty lắp máy Việt Nam nay là LILAMA), Công ty cơ giới 15 và các địa phương trong cả nước cùng với hơn 300 chuyên gia Liên Xô ngày đêm lao động quên mình trên công trường.

Một khối lượng công việc khổng lồ với hơn nửa triệu m3 đất, đá được đào đắp, gần 350.000 m3 bê tông đổ vào các hạng mục công trình, 200.000 tấn thiết bị, kết cấu kim loại được vận chuyển an toàn, lắp đặt. Với khối lượng công việc như vậy nếu bây giờ sẽ không là gì. Nhưng, cách đây gần nửa thế kỷ quả là hết sức phi thường.

Sau 5 năm lao động khẩn trương thi công, ngày 22.12.1981, dây chuyền lò nung số 1 đi vào hoạt động, cho ra mẻ clanh-ke đầu tiên. Và, sau đó đúng 1 tuần (ngày 28.12.1981) những bao xi măng PC400 mang nhãn hiệu “con voi” được xuất xưởng trong niềm vui vỡ òa của hàng vạn người lao động trên công trường và nhân dân địa phương.

Rồi sau đó, ngày 06.01.1983 dây chuyền số 2 được hoàn thành. Xi măng nhãn hiệu “con voi” tham gia xây dựng nhiều công trình trọng điểm quốc gia như: Thủy điện Hòa Bình, cầu Thăng Long, Nhiệt điện Phả Lại, Cung văn hóa hữu nghị Việt- Xô, Bảo tàng Hồ Chí Minh...

Quá trình xây dựng Nhà máy xi măng Bỉm Sơn, bên cạnh hàng vạn lao động Việt Nam là 300 chuyên gia Liên Xô sát cánh bên nhau suốt thời gian hơn 5 năm làm việc. Các bạn Liên Xô đã trở thành những “công dân Thanh Hóa”.

Khi sang Việt Nam và về Bỉm Sơn làm việc, hơn 300 gia đình chuyên gia Liên Xô được bố trí riêng ở “làng chuyên gia” gần khu nhà 7 tầng (khu nhà 7 tầng đầu tiên ở tỉnh Thanh Hóa) tọa lạc tại xã Hà Lan (nay là phường Đông Sơn) cách nơi xây dựng Nhà máy xi măng Bỉm Sơn chừng 2 km.

Có thể nói, những năm tháng ấy ở Bỉm Sơn cực kỳ sôi động, xe tải xếp hàng dài không chỉ ở Bỉm Sơn mà còn “tá túc” ở thị xã Thanh Hóa, Tam Điệp (Ninh Bình) “rồng rắn” vào Nhà máy lấy xi măng.

Bỉm Sơn lúc đầu cũng chỉ là xóm làng nhỏ bé, nghèo nàn có thể gọi “khỉ ho cò gáy”! Nhưng, từ khi mảnh đất này có Nhà máy xi măng Bỉm Sơn - bông hoa của tình hữu nghị Việt - Xô, thì diện mạo Bỉm Sơn ngày càng thay đổi.

Từ địa danh ít người biết tới trở thành thị trấn, rồi thị xã công nghiệp. Từ một Nhà máy sản xuất xi măng đến nay thị xã Bỉm Sơn có 2 nhà máy xi măng là Bỉm Sơn và Long Sơn với tổng công suất khoảng 17 triệu tấn/năm chiếm khoảng trên dưới 90% lượng sản xuất xi măng của Thanh Hóa và chiếm gần 1/6 của cả nước. Đồng thời nhiều cơ sở sản xuất vật liệu xây dựng, lắp ráp ô tô và các ngành nghề khác đã “an cư lạc nghiệp” tại nơi này...

TH